Статистикага ылайык, дүйнө боюнча 5885 студент билим алууда.
–Айтсаңыз качантан бери бул бизнес менен алек болуп келесиз?
–Бул мурун болгон эле…
Бизнес менен эч качан алектенген эмесмин. Болгону «Дедлайн» деп аталган компанияда жана студенттердин лидерлик жана ишкерлик сапаттарын өнүктүрүүчү Эл аралык жаштар уюмунда иштегем. Бейөкмөт уюмдун долбоорунун алкагында иштедим. Андан соң өз ишимди баштагым келди. Бир нече жыл коммерциялык эмес уюмдарда иштеп өз ишим болушун каалап турдум, бирок эмне иш кыларымды билбей бир топко баш катырдым. Себеби бизде кафе, ресторан, дүкөн, сулуулук салондорунда кызмат сунуштагандар көп болчу. Мунун баары мага эски нерседей туюлду.
–Бул ишти кантип баштап калдыңыз?
–Өз ишиңди баштоо үчүн канча каражат керек?
– Кандай бизнес экенине көз каранды.
Биз бул ишти эч кандай каражатыбыз жок эле баштаганбыз. Көп иштерди өз алдыбызча жасачубуз, мисалы сайтты жасоо. Өзүбүздүн булактарыбыз, чогулткан акчаларыбыз бар болчу, себеби кеңсени ижарага алуу, жабдууларды сатып алуу зарыл эле. Анан албетте үй-бүлөлүк чыгымдар да бар дегендей. Ошондуктан мынча каражат керек деп айтуу кыйын. Нөлдөн баштасаң болот. Убакыттын өтүшү менен баары жолго түшөт.
–Кыргызстанда аял кишиге бизнес баштоо кыйын эмеспи?
–Кандай кыйынчылыктар болду?
–Канча жылдан бери иштеп келесиз?
–Бул пайдалуубу?
–Салыктар кандай болууда?
–Аялдар үчүн ишкерлик эмне?
–Кандай ойлойсуз аймактарда иш баштаган оңойбу же шаардабы?
–Бул кандай бизнес баштаганыңдан көз каранды болсо керек. Шаарда айыл-чарбасы менен алектенүү татаал. Ал эми аймактарда айыл-чарба өнүгүүдө, мисалы күнөсканалар.
Жакында эле Эл аралык өнүктүрүү агенттиги (USAID) менен иштештим, алар айыл-чарбасын, тагыраагы айылдагы аялдардын ишмердүүлүгүн колдоп келишет экен. Аялдарды көрүп абдан кубандым. Мурда алар өз күчтөрү менен бир нерсеге жетүүгө аракет кылып келишсе, эми аларга жол көрсөтүлүп жатыптыр, ташуучуларды табуу, азыктардын коопсуздугу тууралуу сертификациядан өтүү ж.б. КМШ рынокторуна жана башка өлкөлөргө дагы чыгууга жардам беришүүдө. Жада калса Европага өнүмүн ташыган ишкер айымдар да бар экен.
–Кыргызстандагы ишкер аялдардын көбү кызмат көрсөтүү тармагында иштешет го…
–Келиңиз эми чет жакка окууга жиберүү тууралуу сүйлөшөлү…Сиздин оюңузча бул тармак канчалык өзүн актайт? Канча кыргызстандыкты чет жакка окууга жибердиңиз? Алар кайра келишеби, алардын пландары кандай?
3 жылда жүздөн ашуун адам окууга кетти. Бизде ар кандай программалар бар. Окуусун бүтүп кайра келгендери бар, көп убакытка кеткендери да бар.
Көпчүлүгү мекенине келүүнү пландашат, айрымдары ал жактарда иштеп калышат. Себеби бизде жумушсуздук күч алып турбайбы, ошондуктан ишке орношуу мүмкүнчүлүгү аз. Ата-энелери болсо балдары бул жакка келип иштешин каалашат. Алар өлкөнүн экономикасы өскүчө бир аз күтүү керектигин түшүнүшөт.
–Чет жактан билим алган адистерсиз экономика кантип өсөт?
–Айрымдары келип жатпайбы, кээ бирлери келбесе алардын жеке иши.
–Чет жактан билим алууга кеткендер кадимки көрүнүштөй болуп калды, сиз Кыргызстанда чет элдик адистерди чакырып окутуу процессин уюштуруп көрүүнү ойлогон жок белеңиз?
–КМШнын баардык өлкөлөрүндө жаштар чет жактан окууну каалашат. Адистерди бул жакка чакыруу менен ХАб түзсө болот беле? Алгач борбор азиядагы өлкөлөргө, андан соң башка мамлекеттерге?
–Бирок бул уюмдар биздин мамлекет тарабынан түзүлгөн эмес да?
