Тилекке каршы биздин өлкөбүздө балык табигый түрдө өсө турган ири көлдөр жана деңиздер болбогондуктан, жасалма көлдөр менен сууларда гана өстүрүү мүмкүнчүлүгү бар. Бул багытта Ысык-Көл областынын Чоң-Өрүктү айылындагы “Ала-Балык” фермердик чарбасын түзгөн Мээрбек Курманбек уулу көгүлтүр Көлдүн тоо тарабындагы таштак жерди балык чарбасына айлантуу менен бирге, башкаларга да үлгү болууда.
Ал мурда өзү чарбанын каржы кызматкери болуп иштеген. Бирок мындан беш жыл мурда өз алдынча ишкердик менен алектенүүнү чечип, айылдын тоо этегиндеги бош жаткан таштуу боз адырга балык өстүрүүнү ойлогон. Себеби эң негизгиси Мээрбектин идеясын ишке ашырууга шаркыраган тоо суусу жана ылдыйыш жер болгондуктан, шарт бар эле. Бирок ар кандай эле план-долбоор акчасыз ишке ашпай тургандыгы бештен белгилүү. Бул жагынан райондун акими керектүү документтерди даярдоого көмөк көрсөтүп, ишине тоскоолдук жаратпай тургандыгын убада кылган менен акча маселесинен жардам бере албастыгын ачык эле айткан.
- Мен беш жылдын ичинде жалпысынан балык чарбага 650 миң АКШ долларын жумшадым. Албетте, бул жеке адамга чоң акча. Бүгүнкү күндө эч ким эле мындай тобокелчилик ишке карызга акчаны оңой менен бере койбостугу түшүнүктүү. Ошондуктан үйүм менен машинамды да сатууга туура келди. Себеби мен баштаган ишимдин үзүрүн көрөрүмө көзүм жеткен. Анткен менен мени колдогондор табылды. Азыр жылына 450 тонна форел өстүрөбүз. Аны Ысык-Көлдөгү пансионаттардан тышкары Бишкекте да сатабыз. Биздин балыктын башка форелден айырмасы, таза тоо суусунда өстүрүлгөндүктөн, даамдуу жана каллориясы жогору. Ооба, азыр Кыргызстанда балык чарбасы өтө тездик менен өнүгүүдө. Себеби бизде балык азыгы негизинен сырттан ташылып келгендиктен, өзүнүн баасынан да транспорт чыгымы жогору. Мисалы, Россия, Европа өлкөлөрүнөн жеткиргенче ар кандай чегара жана башка бюрократиялык тоскоолдуктардан улам бир айга жакын убакыт кетет. Тилекке каршы өзгөчө жай мезгилинде балык тез бузулат. Адистердин эсептөөсү боюнча, Кыргызстан жыл сайын 20 млн. долларга балык импорттойт экен. Бул өлкөбүздүн экономикасына да олуттуу зыян алып келүүдө. Ошол эле учурда өзүбүздө сапаттуу жана арзан балык өстүрүүгө шарт бар. Ага болгону акча жана чымырканган эмгек керек.
Мен азыр үй-бүлөм менен кышын-жазын ушул жерде түнөп, жашайбыз. Анткени Көлгө эс алууга келген туристтер даамдуу балык жеп, тоонун абасында эс алууну да каалагандыктан, аларга атайын жыгачтан жасалган беседкаларды куруп койгонбуз. Бизге туристтик сезон учурунда чет элдиктер жана конок тоскондор көп келишет. Келинчегим менен балдарым буюртма бергендерге отко кактап бышырылган форелди заматта даярдап беришет.
Балким, сырттан караган адамга же балыкчылык чарбасын билбегендерге көлмөнү эле тосуп коюп, анда балыкты өстүрө берген оңой жумуштай туюлушу мүмкүн. Ал эми иш жүзүндө форелдин уруктарын Мен аралынан алып келем. Ал жакта келишим менен иштешкен өнөктөштөрүм бар. Мындан тышкары жемди да океандын ары жагынан алам. Эгер чөнөкбаштарды жана балыктын жемин өзүбүздө өстүрүү колго алынса, түйшүгүбүз бир топ жеңилдеп, балыктын баасы да арзандайт эле. Себеби ага деле бизде баардык шарттар бар. Баарынан да балыктарды жашына карап ар бир көлмөгө бөлүү, ооруп калбаш үчүн керектүү шартты түзүү да оңой жумуш эмес.
Мындан тышкары тереңдиги бир жарым метр, ар биринин аянты 200–300 квадрат метрден кем эмес көлмөлөрдүн ар бирин бетондоп, таш тизип, андан соң суу өйдө жагынан кирип, ылдыйдан агып чыга турган өзүнчө эле системаны куруу үчүн көп кол эмгеги жана акча каражаты талап кылынды. Адатта тегиз, ташы жок жерди казуу итапкан оор жумуш экендигин башкаларды билбеймин, мен жеке өзүм жон терим менен сезем.
Эмилбек Момунов,
Бишкек-Ысык-Көл.
