• $87.42
  • 94.24
  • 1.138

Темир жол качан алтын болот?

zhel-dor-17

👁 2,195

Кыргызстан ЕАЭБге киргенден бери мамлекет тарабынан экспортко багытталган ишкерлик чөйрөнү колдоо иштери жакшы жүрүүдө.

Ал үчүн кыргыз-орус өнүктүрүү фонду тарабынан гранттар жеңилдетилген насыялар бөлүнүүдө. Баардыгы ата мекендик өндүрүшчүлөрдүн экспорттук потенциалын жогорулатуу үчүн болууда.

Кыргызстан ВСП статусуна ээ болду. Бул 600 түр товарды салыксыз ташууга мүмкүнчүлүк берет. Ондогон компаниялар экспортчулар тизмесине кирди, мунун баары жакшы деңизчи бирок…

Кыргыз-казак чек арасындагы акыркы окуялар Бажы союзундагы айрым мыйзамдардагы кемчиликтерди көрсөттү, бирок кеп бул тууралуу эмес.

Сөз «Кыргыз Темир Жолу» тууралуу болмокчу. Башкача айтканда, киреше көп түшчү тармак тууралуу. Негизи жүктүн баары дал ушул темир жолдор аркылуу ташылат. Ал эми “темир жолчулар” дайыма инфраструктура жакшыртылып, модернизация болуп жатканын айтып келишет.

Мамлекет тарабынан кабыл алынган маанилүү чечимдер жүк ташууга байланыштуу болуп бул тармакты өнүктүрүү экономикалык жактан пайдалуу экенин көрсөтүүдө.

Германиянын тажрыйбасы

1949–1990-жылдары темир жол транспортун 16 жолу реформалоого аракет кылышкан, бирок эч кандай натыйжа болгон эмес. Акыркы жолку аракет 1994-жылы болгон. Ишкерликти жүргүзө алчу акционердик коом түзүү чечими кабыл алынган. 1994-жылдын 1-январында Франкфурте-на-Майнеде “Германиянын темир жолдору” акционердик коому негизделген. Башкы акционер болуп мамлекет саналат. Реформа Германиядагы темир жолдорду кайра түзүүгө, рынокко багытталган ишкана кылууга багытталган.

Өлкө бийлиги темир жол транспортун миллиарддаган карыздарынан кутултуп, аны өзүнчө уюмга берген. Бул жаңы корпорацияга эмгек шарттарын жакшыртууга жардам берип, кызматкерлерге маяна жакшы төлөп башташкан. Ошентип 1994-жылы эле ишкана үч министрлик менен макулдашпастан эле кызматкерлерге премия жана кошумча айлык бере башташкан.

Ошол эле убакта бул өзгөртүүлөр штатты кыскартуу менен коштолгон, өзгөчө Чыгыш Германияда. Жалпы жумушчулардын саны 1994-жылдан 2004-жылга чейин 355,7 миңден 242,8 миңге кыскарган.

Операторлордун эркиндиги

Реформанын жүрүшүндө бардык операторлор инфраструктураларга эркин мүмкүнчүлүк алышкан.

Натыйжада темир жолдордун жүк ташуусу 1994-жылы 70,554 млрд ткм болсо 1997-жылы 72,6 млрд км болгон. Жүргүнчүлөрдү ташуу 15,1%га жогорулап 1,636 млрд адамды түзгөн. Ал эми алгачкы үч жылдын ичинде инвестициялардын көлөмү 43 млрд маркага жеткен.

Бирок англиялыктардан айырмаланып Германия темир жолдордун баарын мамлекеттин менчигинде калтырышкан. Бир чети бул Альбиондогудай көйгөйлөрдөн оолак болууга жардам берген. Ал жакта инфраструктураны жеке адамдарга берүү авариялык жолдор менен өтүп, поезддердин эскиришине алып келген.

2007-жылы Deutsche Bahn тобу бир структуранын функцияларын башкаларга берген. Мисалы, жүргүнчүлөрдүн баары DB Bahn, логистика — DB Schenker, инфраструктура — DB Netz компаниясына берилген. Бирок бул компаниялар мамлекеттин карамагында бойдон калган. 2010-жылы кирешелер 16,7% өсүп, 33,152 млрд еврону түзсө, таза киреше 467 млн еврону түзгөн, бул көрсөткүч 2009-жылы 76 млн евро болгон.

Немис бийлиги менчиктештирүү маселесин көтөрүп келгени менен чечкиндүү кадамдарга барыша элек. Бул түшүнүктүү: темир жол жакшы киреше булагы. Учурда Германиянын Финансы министрлиги Deutsche Bahn компаниясынын 500 млн евро дивдиендине ээ.

Бизде кандай?

Алгач 2017-жылдын башындагы маалыматтарды келтирели.

2016-жылдын 9 айында кыргыз темир жолу аркылуу 4075,4 сиң тонна же 84,1% пайыз жүк ташылган. Жүк айлануу 541,1 млн.тн.км же 80,2% түзгөн.

2016-жылдын 9 айында республикага жүктүн аз келүүсүнөн улам жүк айлануунун көлөмү 2015-жылга салыштырмалуу 18,6 % азайган.

“Кыргызтемиржолу” мамлекеттик ишканасынын негизги көрсөткүчтөрүнүн катарына компаниянын финансылык-экономикалык туруктуулугун киргизсек болот.

Натыйжада 2016-жылы жүргүзүлгөн 9 айдагы иштин жыйынтыгы менен киреше 483,2 млн. сомду (2015-жыл – 452,7 млн.сом) түзгөн. Бул каражаттар темир жолунун абалын жакшыртууга жумшалат.

2016-жылдын 9 айында республикалык бюджетке 227,5 млн сом салык, социалдык фондго 198,6 млн сом төгүлгөн.

Жергиликтүү темир жолчулар объектилердин абалы жакшы экенин билдиришти. 2017-жылдын январына карата маалыматтар.

–2016-жылдын 9 айында 19416 даана жаңы шпал салынган.

–2016-жылдын 9 айында жүргүнчү ташуучу 9 вагон, (2015-жылы 14 вагон) жана 5 жүк ташуучу вагон (2015-жылы 9 вагон) толугу менен оңдолгон.

Жүргүнчү ташуучу 58 вагон (2015-жыл 49 вагон), 284 жүк ташуучу вагон (2015-жыл 236 вагон) оңдоп-түзөө иштеринен өткөн.

Буга чейин депутаттар тендерлерди өткөрүү тууралуу маселе көтөрүшкөн. Премьер-министр Сапар Исаковдун «Кыргыз Темир Жолу» тууралуу пикири негиздүү. Ал биринчи кезекте эл аралык аудит жүргүзүү керек экенин билдирген.

“Тендерлер кантип өткөрүлүп жатат, каражаттар кандай колдонулууда, канча адам иштейт текшерүү керек. Аудит жүргүзүлгөн соң баары белгилүү болот. Бизде азыр темир жолдо чоң көйгөйлөр бар, алар бизге дивиденд төлөп бере алышпайт. Алар рельстерди сатып алып күтүп турууну өтүнүшүүдө. Мен аудит жүргүзүү керек деп ойлойм”,-деди ал.

Депутат Зиядин Жамалдинов темир жол бул кирешелүү ишкана экенин айтып, эмнеге мындай көйгөйлөр болуп жатканына кызыкты.

Аудит керек. Себеби темир жолдор баардык жерде киреше көп алып келүүчү тармак. Бул жакта коррупциялык схемалар болгондуктан масштабдуу модернизация жүрбөй жаткандай.

Келерки макалаларда биз окурмандарды темир жолдогу аткезчилик менен тааныштырмакчыбыз.

Распечатать     

 

Подписаться на наш Twitter

Лица

«Из-за ментального барьера компании очень долго готовятся к открытости»

Интервью с директором финансовой компании “Сенти” Мээрим Аскарбековой.

«У кыргызстанцев появится возможность покупать ценные бумаги через мобильное приложение»

Интервью с Президентом Кыргызской Фондовой Биржи Медетбеком Назаралиевым

«Побороться за звание самого удобного и дружественного финансового центра»

Интервью с Генеральным директором инвестиционной компании Interstan Securities Стальбеком Джумадиловым

Государственно-частный диалог для улучшения бизнес-среды и инвестиционного климата

Основная задача государственно-частного диалога (ГЧД), чтобы Правительство в своей деятельности учитывало общественные и

Лас-Вегас по-кыргызски

О создании игровой зоны рассуждает депутат ЖК КР VI созыва Дастан Бекешев.

Эркин Асрандиев: Необходимо постоянно обеспечивать защиту прав собственности, гарантии инвестиций

Президент России В.В.Путин в конце марта посетил Бишкек с государственным визитом.

Аалы Карашев: Хотелось бы, чтобы наша сторона воспользовалась приездом такого уважаемого гостя

Аалы Азимович Карашев в своё время был Первым Вице-Премьер Министром КР и не понаслышке знает о том, как принимаются и и

Азамат Акенеев: У нас бизнес даже самый крупный не защищен ни от государственных органов, ни от бандитов, ни от населения

Эксперт в Секретариате Совета по развитию бизнеса и инвестициям при Правительстве КР Азамат Акенеев.

Ещё лица

Подписаться на новости