ЭКОНОМИКА буга чейин келишимдин негизинде эл аралык аскердик уюмдар менен кызматташкан эс алуудагы офицерлердин маегин жарыялаган.
Редакция бул темага кайрадан кайрылып, менчик аскердик компания (МАК) деген эмне экендиги тууралуу тагыраак маалымат берүүнү чечти.
Бирок саясатты сөз кылбайбыз жана кимдики туура, кимдики – туура эместиги тууралуу да.
Бул эмне экендигин түшүнүү маанилүүбү? Менчик аскердик компания деген эмне жана мурдагы Союздун жарандарынын ага кошулууга кандай мүмкүнчүлүгү бар?
Бирок! Анткен менен МАКтын тутумундагы жоокерлердин күжүрмөн эрдиги үчүн алган Мамлекеттик сыйлыктары жана бул тууралуу жеке иликтөө жүргүзүп, «Рейтер» агенттиги айткан жагдайлар бир топ суроолорду жаратат. Бул чыныгы күжүрмөн ордендер.
ЭКОНОМИКА РФнын Федералдык Салык кызматынын сайтына кирип, юридикалык тараптарды мамлекеттик каттоо тууралуу реестрден ар кандай комбинациядагы «Вагнер» деген аталыштагы 92 компанияны тапты. Алардын бири да жеке аскердик компания катары катталган эмес. Мындайды кылдат изилдегенде да мүмкүн эмес.
Бириккен улуттар уюму 2008-жылы менчик аскердик компаниялардын ишмердүүлүгүн регламенттештирди жана бул документ 2008-жылдын 17-сентябрында кабыл алынып, «Монтре документи» деп аталат. Анда мындай деп айтылат:
Ошол эле документте мамлекет баардык МАКтар менен келишим түзүүгө укуктуу деп көрсөтүлгөн, бирок мындай учурда алар (мамлекет-контрагенттер) өздөрү жалдаган структуралардын аракетине жоопкерчиликти алат, анын ичинде эл аралык укутардын бузулушу үчүн да.
Эгер Россияда МАКтын бар экендигин жашырууга аракет кылышса же жок дегенде жарыялагысы келбесе, Батышта бул эбактан бери эле практикаланууда.
Өз учурунда АКШнын коргоо министри Ричард Чейни сушундай бир компаниялардын бирин өзү жетектеген.
Бүгүнкү күндө согуш жүрүп жаткан аймактарда 400дөн ашык менчик аскердик компаниялар бар, бирок алардын айрымдары гана кеңири белгилүү.
-
- Academi (АКШ)
Бул компания АКШнын аскердик-деңиз күчтөрүнүн атайын бөлүгүнүн отставкадагы офицери Эрик Принсом тарабынан негизделген. Анын карамагында заманбап полигон, тик учактар, катерлер жана АКШнын жээк күзөтү колдонгон кароолчу кемелери бар. Учурда өзүнүн кызматкерлерин окутуу үчүн машыгуучу комплекстерди курууда жана ошондой эле АКШнын куралдуу күчтөрү жана атайын кызматтарынын катардагы жоокерлерин окутуу менен келишим менен иштейт. Мурдагы Blackwater 2003-жылы апрелде Ирактын Фаллуджа шаарында жергиликтүү эл ок чыгарууга мажбурлаган чатактан улам кармашкандан кийин кеңири белгилүү боло баштаган. Бул кармаштын кесепетинен компаниянын төрт кызматкери экстремисттер тарабынан кармалып, мыкаачылык менен өлтүрүлгөн. Ага жооп катары бириккен коалициянын жоокерлери шаарды курчоого алышып, тынч турмушта жашаган элдин арасынан көптөгөн курмандыктар болгон. Бирок 2007-жылы гана америкалык өкмөттөн Ирак аймагында атайын тапшырманы аткаргандыгы үчүн 1 миллиард доллардан ашык акча алган. Ташкентте өкүлчүлүгү бар.
-
- Kellog, BrownandRoot (АКШ)
АКШнын мурдагы вице-президенти Дик Чейнинин Hаlliburton компаниясынын структуралык түзүмү болуп саналат, Югославия чатагында жигердүү катышкан –логистикалык компания жана жергиликтүү полиция үчүн кадрларды даярдоочу негизги түзүм катары. Ошондой эле Ирактагы мунай кендери жана өнөржай объекттерин кайтаруу менен алектенет.
-
- Groupe-EHC (Франция)
1999-жылы француз армиясынын мурдагы офицерлери тарабынан түзүлгөн. АКШдагы биринчи француздук аскердик компания. Компания тобокелчилик деңгээли жогору аймактарда, эң оболу мурдагы француздук колонияларда жана африкалык өлкөлөрдө иштейт. Ирак, Пакистан, Афганистан, Индонезия, Польша мамлекеттеринде иштеген тажрыйбасы бар.
-
- MPRI International (MilitaryProfessionalResources) Inc. (АКШ)
АКШнын куралдуу күчтөрү жана 40тан ашык өлкөлөрдөгү чет элдик өкмөттөргө кеңири чөйрөдөгү комплекстүү кызматтын түрлөрүн көрсөтөт. Компания атайын аскер түзүмдөрүнүн кызматкерлери үчүн окуу жана колдоо программаларын, ар кайсы аймактардагы чыр-чатак кырдаалдарын жөнгө салуу кызматтарын, мамлекеттик аскер түзүмдөрүнүн жеке курамдарын башкаруу маселесинде окутуу жана даярдоону, атайын операцияларда аналитикалык колдоону жана башка жардамдарды көрсөтөт. Афганистан, Кувейт, Босния, Экваториалык Гвинеяда коопсуздук боюнча программаларды алып барат.
MPRI International негизги функциясынан тышкары мамлекеттик органдарга маалыматты натыйжалуу анализдөө стратегиясын иштеп чыгууда, иликтөө жүргүзүүдө колдоону жана коомдук пикирди баалоодо көмөк көрсөтөт. Ошондой эле өзүнө башкы инспекторлордун атайын институтун түзүүнү камтыган ар бир министрлик менен ведомстводогу туруктуу жана туруктуу эмес шарттардагы коррупциялык көрүнүштөрдү аныктоо үчүн программа түзөт.
Азыркы учурда компанияны башкарууну АКШ Куралдуу күчтөрүнүн Панамадагы “Чөлдөгү бурганак” операциясындагы экспедициялык армиясынын штабынын мурдагы начальниги, генерал К. Вуоно жана генерал Э.Сойстер, РУМОнун – АКШнын аскердик чалгынынын мурдагы жетекчиси ишке ашырууда.
Россияда бүгүн МАКты легалдаштыруу боюнча айыгышкан талаш жүрүүдө. Дума депутаттарынын арасында МАК тууралуу маселе бир нече ирет көтөрүлгөн. Россия мыйзамдарында айрым дал келбестиктер бар. Россияда өлкө аймагында, анын ичинде МАКка жалданмачылык жана жалдануучуларды даярдоо үчүн тыюу салган кылмыш беренеси бар.
Бирок Россияда МАК бар жана алар күзөт ишканасы, консалтингдик агенттик катары иштегендиги маанилүү эмес. Интернетте көп эскертилген менчик аскердик компаниялар бар, мисалы, ачык иштеген “РСБ-Групп” компаниясы.
Прессада башка да Ирак, Афганистан, Күрдистан, Шри-Ланка жана башка согуш оту тутанган аймактарда “иштеди” делген МАКтар — «Антитеррор-Орел», «Тигр Топ Рент Секьюрити», «Феракс», «Редут-Антитеррор» тууралуу көп айтылат. Дүйнөлүк аренада “жарк” эткен өтө ири МАКтар бул — “Вагнердин МАКсы” жана “Славян корпусу”. “Вагнердин МАКсы” бул “Славян корпусу” жоокерлеринин камалган жана жоопко тартылгандан кийинки командасы.
ММКада Вадим Гусев жана Евгений Сидоровдун корпусунун жоокерлерин түз эле аэропортто кармашып, жалданмачылык беренеси боюнча соттошкон деп жазылган. Бул түзүмдүн калган мүчөлөрү кайрадан чогулуп, бүгүнкү күнгө чейин сөз жүрүп жаткан жаңы МАК түзгөн.
Акыркы жолу ЛДПР депутаты Сергей Морозовдун жардамчысынын каза болгондугу тууралуу маалымат тарады. Жеке иликтөө жүргүзгөн “Рейтер” агенттиги Морозовдун Мамлекеттик сыйлык менен сыйлангандыгы тууралуу фактыны тапкан. Демек, Мамлекет бул МАК менен кызматташабы?
Бирок ЭКОНОМИКАны такыр башка жагдай кызыктырат. Менчик аскердик компанияга жумушка орношуунун канчалык мүмкүнчүлүгү бар жана шарттары кандай? Моралдык-этикалык суроо контракчылар айткандай бул экинчи маселе, ал эми азыр мындан канча акча иштеп тапса боло тургандыгы маанилүү.
МАКтын өзүнүн милдеттери/укугу боюнча болсо, алар Монтре документи менен 17 мамлекет кол коюп, ал МАКтын аскердик чыр-чатакка катышуу учурунда укуктук милдеттерин жана практиканы аныктайт.
Эгер сиз РФнын жараны болсоңуз, ал тургай азыр жаран катары саналбай калсаңыз да, анткен менен чет тилин билип, бул тилдерди зарыл учурда тишиңиздин артына ката алсаңыз, демек анда кааласаңыз ал жакка кирүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болосуз!
Сиз соттолбогон болушуңузду, психологиялык жактан туруктуу, куралды колдоно билген жана башка касиеттерге ээ болушуңуз керек, булар тууралуу мурда жазылган жана колуңузга тууну кармай бериң. Эң негизгиси ак эмгегиңиз менен тапкан акчаны кийин жумшоо үчүн кийин тирүү калуу керек.
Жумушсуздардын көптөгөн армиясына ээ болуп, бирок ишке жараган жарандары жана чакан жөндөмдүү жоокерлери бар Кыргызстан армиясын реформалоону чындап кайра кароого мажбур болот.
